Als je ‘vroegah’ wilde weten wat de weersverwachting was, pakte je de Enkhuizer Almanak. Daarin kon je van alles lezen, bijvoorbeeld ook dat het in januari waarschijnlijk kouder zou zijn dan in augustus.
En de inmiddels grijze koppen onder ons luisterden naar het programma ‘Weer of geen weer’. Dat was te horen op de Nederlandse radio van 1955 tot april 1978. Presentator Bert Garthoff werd daarbij terzijde gestaan door bioloog Foppe Inne Brouwer (Fop. I. Brouwer) met zijn rubriek ‘Alles wat leeft en groeit en ons altijd weer boeit‘ en door ‘Gerrit de weerman’ met onder meer de weersverwachting van ‘De Molenaar uit het Midden des Lands’. Er is in het satirische radioprogramma Cursief een leuke parodie op gemaakt.
Maar ja, ‘das war einmal’…
De moderne weersverwachting is al lang niet meer gebaseerd op datgene wat met eigen ogen en een natte vinger wordt waargenomen door de molenaar in het midden des lands (of door een niet nader te noemen molenaar in Kalenberg…).
Nee, de weersverwachting komt tegenwoordig uit, je raadt het al, een computer. Die computer wordt daartoe gevoed met een ‘atmosfeermodel’. Een atmosfeermodel is een zo getrouw mogelijke nabootsing of voorstelling van de atmosfeer, gebaseerd op alle op dat moment beschikbare informatie.
Je kunt de weersverwachting niet op elke meter of centimeter waarnemen en daarna berekenen. Daarom wordt in het atmosfeermodel gewerkt met een rooster. Het aardoppervlak is daarbij opgedeeld in min of meer gelijke vierkante vakjes. De hoekpunten zijn de roosterpunten. Modellen die op een beperkt gebied rekenen hebben roosterpuntsafstanden van bijvoorbeeld tien of twintig kilometer. De mondiale modellen draaien op roosters met bijvoorbeeld vijftig of honderd kilometer roosterpuntsafstand. Het uitvoeren van een complete berekening wordt een ’run’ genoemd.
Je kunt je via Internet en diverse apps voorbereiden op het de te verwachten wind- en weersomstandigheden. Dat kan via programma’s zoals Windfinder, Windy, Ventusky en WindGuru. Op zich is daar niets mis mee, want het zijn prachtige programma’s. Maar meestal wordt in de gratis versie van zo’n programma een vrij grofmazig atmosfeermodel gebruikt. Als je niet wilt ‘upgraden’ (dat is Engels voor ‘betalen’) maar wel een zo nauwkeurig mogelijke voorspelling voor ons Nederlandse vaargebied wilt, dan is er een betere optie.
HARMONIE
Het KNMI hanteert het HARMONIE-model. Dat model heeft niet die naam omdat het zou betekenen dat alle meteorologen het dan met elkaar eens zijn, maar het is een afkorting van Hirlam Aladin Research on Mesoscale Operational Nwp In Euromed. Inderdaad, een hele mond vol.
Er wordt sinds februari 2024 een nieuw HARMONIE-model (HARMONIE Cy43) gehanteerd. Dat model is mogelijk gemaakt door samenwerking van het KNMI met meteorologische instituten in Denemarken, IJsland en Ierland en door de ingebruikneming van een nieuwe supercomputer in IJsland. Het hoofddoel is het verbeteren van weersverwachtingen voor de korte termijn.
Dat nieuwe HARMONIE-model is fijnmaziger en uitgebreider dan haar voorganger. Het rooster waarbinnen Nederland valt, bestaat nu uit vakjes van slechts 2 vierkante kilometer (dus roosterpuntafstand 2 km) en de berekeningen worden elk uur ververst (was om de 4 uur). Al met al geeft dat een heel nauwkeurige weersverwachting. Ter vergelijking: bij ‘WindFinder’ wordt in de standaard verwachting gewerkt met een roosterpunt afstand van 13 kilometer en in het (betaalde) ‘Superforecast’ met een roosterpuntafstand van 7 vierkante kilometer. De berekeningen worden bij Windfinder slechts 1 x in de 4 uur gemaakt.
Hieronder het gebied dat bestreken wordt door het HARMONIE-model, met (in groen) een speciale uitsnede voor de weersverwachting voor Nederland.
GRIB-bestanden
De weercomputer spuugt na elke ‘run’ de weersverwachtingen uit in de vorm van zogenaamde GRIB-bestanden.
GRIB is de afkorting van GRIdded Binary en dat wil zeggen dat het gebied waarvoor de weersverwachting geldt, is opgedeeld in een grid (grid dat is Engels voor rooster, niet te verwarren met rooster, want dat is Engels voor haan) en dat de informatie wordt verwerkt in de vorm van binaire bestanden. Dat wil zeggen: in een computertaal met alleen ‘enen en nullen’.
De GRIB-bestanden van het nieuwe HARMONIE Cy-43-model kunnen worden gevonden op de site van Menno Tamminga
Je kunt van die site het meest actuele GRIB-bestand ophalen voor het gebied waarvan je de verwachting wilt weten (Waddenzee, IJsselmeer, Zeeland, Heel Nederland).
GRIB-viewer
De GRIB-bestanden kun je op je PC, tablet of smartphone weergeven met een speciaal computerprogramma. Zo’n programma heet een GRIB-viewer. Een bekende GRIB-viewer is het (gratis) programma Xy-Grib.
Hier een paar schermafdrukken van de GRIB-file in Xy-Grib.
De gegevens in Xy-Grib in de kaart…
en in een meteogram.
Ook het (eveneens gratis) kaartnavigatieprogramma OpenCPN heeft een prima GRIB-viewer al standaard aan boord. Hier is de GRIB-viewer in OpenCPN zodanig ingesteld dat het de windrichting en de kracht van de windvlagen (in knopen) laat zien.
En ook hier kan een meteogram worden getoond.
Let wel: ook als is de weersverwachting berekend met een ultramoderne supercomputer: het is en blijft een weersverwachting. En een weersverwachting is geen weersvoorspelling, laat staan een voorspelling die ook gegarandeerd zal uitkomen! Blijf als zeiler dus altijd zelf alert op het weer en met name op de vorming van bijvoorbeeld mist/zeedamp en op (onweers)buien met zware windstoten of windhozen.
Bronnen:
Nieuwsbrief maart 2024 van het KNMI (KNMI Dataplatform)
https://www.knmidata.nl/actueel/nieuwsbrieven/open-data-nieuwsbrief/2024/open-data-maart-2024
en een artikel in ‘Zeilen’.
Grote dank aan Menno Tamminga, die de nieuwe HARMONIE Cy43 GRIB-bestanden eenvoudig toegankelijk heeft gemaakt voor gebruikers van o.a. XyGrib en OpenCPN.