Van Koning, Roest en Hennegat

Probleem met het vastzetten van een roergeleider

In mijn MKI Lugger van 1972 zat helemaal geen roergeleider in de kielbalk. De roerkoning draaide simpelweg in het hout, met als gevolg slijtage. Een hennegatskoker bood uitkomst.

  • Neem een kunststofbuis met binnendiameter iets groter als de diameter van de roerkoning en buitendiameter iets groter als de diameter van het gat in de kielbalk
  • Zaag de buis op lengte, gemeten tussen de bovenkant van de bovengeleider, d.w.z. de metalen inzet in de bezaansmastdoft, en de onderkant van de kielbalk
  • Beide uiteinden van de buis van buiten afdraaien, zodat ze goed passen in bovengeleider reep. kielbalk
  • Zaag een (l!) spleet over de gehele lengte, iets breder dan de roerbladdikte

Montage: Neem het roer eruit en verwijder de mastdoft Steek de koker van boven met het goede eind in het gat van de kielbalk; de spleet wijst naar achteren Herplaats de mastdoft; het boveneind van de koker zit nu in de bovengeleider De roerkoning draait nu alleen nog in kunststof

In de praktijk zal je de koker stapsgewijs moeten bewerken en passen. Als het goed is heeft de koker in zijn lengterichting geen speling, in de richting van zijn omvang wordt die lichtelijk onder druk gezet. Verder vastzetten is dan overbodig. Afb.1 geeft de situatie aan het ondereind van de koker weer (schematisch/dwarsscheeps).

Ik gebruikte een standaard PVC-buis met een buitendiameter van 32 en wanddikte van 2,4 mm,verkrijgbaar bij de loodgieter.

Wrijving en corrosie

Omdat we het nu toch over techniek hebben: de roerkoning draait tijdens het varen vrijwel ononderbroken om zijn as heen en weer. De zinken laag, die het bouwstaal moet beschermen gaat daarom plaatselijk slijten met als gevolg: roesten en verdere slijtage van het staal. Dit geldt ook voor roergeleiders als die van staal zijn.

Staat de roerkoning in direkt kontakt met andere metalen dan wordt het roesten naar gelang de legering bevorderd of geremd (1): Geleiders of helmstokbeslag van legeringen op basis van koper (messing of brons) laten staal sneller, een helmstokbeslag van aluminium laat staal langzamer corroderen.

Wat betekent dit in de praktijk? Het roesten van de roerkoning is eigenlijk niet zo van belang, je voelt op den duur alleen wat speling. De corrosie van koper-basis-legeringen is vooral in kontakt met staal te verwaarlozen. Daar tegenover zijn helmstokbeslagen van aluminium in gevaar. Het aluminium neemt de rol van beschermende anode op zich, zoals we die van stalen scheepsrompen kennen: de anode wordt opgelost.

De gevolgen daarvan kunnen o.a. zijn:

  • de corrosieprodukten in de spleet tussen roerkoning en beslag bemoeilijken het losmaken van, de helmstok
  • de corrosieprdukten in die spleet zetten op den duur het beslag onder druk; er kunnen scheurtjes ontstaan
  • de bout, die de helmstok op het roer vastzet, raakt los (2)

De verschillende metalen onderdelen van het roer kunnen daarom het beste van elkaar gescheiden worden (a) om corrosie te remmen en (b) natuurlijk ook om wrijving te verminderen.

Wie een hennegatskoker van kunststof toepast is op de goede weg. Om de bovengeleider ook van het helmstokbeslag te scheiden, doet men er goed aan een passend gedraaide kunststoffen ring over de roerkoning heen te schuiven. Wie het zonder hennegatskoker wil doen kan in plaats van een ring een kunststofhuls met kraag toepassen, z. afb. 2 (dwarsscheeps)

Om de spleet tussen roerkoning en helmstokbeslag te beschermen kan men het binnendringen van water verhinderen. Vulmiddelen zoals b.v. siliconen behoren tot de mogelijkheden.

Menig drasser zal ongeacht sluipende “theoretische” gevaren monter doorzeilen – Behouden vaart!

Udo Jäkel

(1) Loeff,J.. De Zeilsport, blz.76i; Standaard Uitgeverij, Antwerpe. (1977)

(2) Vandersmissen, H.; Waddenverhalen, blz.105; Uitgeverij Hollandia, Baarn (1993)